Beleggen in kunst: bescherming tegen inflatie, maar ook met risico's

Maar liefst 195 miljoen dollar had een kunstliefhebber er afgelopen voorjaar voor over om via veilinghuis Christie’s het popart portret ‘Shot Sage Blue Marilyn’ van Andy Warhol in zijn bezit te krijgen.

Het schilderij is gemaakt in 1964, en maakt deel uit van een serie van vijf portretten, waarvan er vier zijn doorboord met een kogel van de kunstenaar Dorothy Podber. Het was het hoogste bedrag dat ooit op een veiling werd neergeteld voor een twintigste-eeuws kunstwerk.

Dit veilingsucces staat niet op zichzelf. Volgens zakenkrant The Financial Times behaalden veilinghuizen in de eerste helft van dit jaar wereldwijd een omzet van 7,4 miljard dollar: 25 procent meer dan in dezelfde periode vorig jaar. De markt is daarmee goed hersteld van de dip in 2020, toen de veilingomzetten als gevolg van de coronapandemie implodeerden.

Kunst is dus booming. Maar is het voor particuliere beleggers ook een goede belegging?

Wat zijn de voordelen van een belegging in kunst?

Wie beschikt over geld en een goede neus voor kunst, kan mooie rendementen behalen. De Knight Frank Luxury Investment Index (KFLII), die wordt samengesteld op basis van de prijzen van een mandje met luxegoederen (zoals designmeubelen, wijn, dure auto’s, horloges en munten), is in 2021 met 9 procent gestegen. Het rendement van kunstvoorwerpen is een stuk hoger: 13 procent.

Daarmee is kunst tot nu toe een goede hedge tegen inflatie, aangezien het wordt beschouwd als een waardevaste belegging.

Gemeten over de afgelopen tien jaar is het kunstsegment wel iets achter gebleven bij de luxegoederenindex: de deelindex ‘art’ is met 75 procent opgelopen, tegen 123 procent voor de brede index (de KFLII). Maar een gemiddeld jaarlijks rendement van 7,5 procent is natuurlijk nog steeds aantrekkelijk.

Een andere bekende benchmark is de Mei Moses Fine Art-index, opgesteld door de economen Jianping Mei en Michael Moses. Hierin zijn de wereldwijde opbrengsten van tienduizenden kunstwerken van veilinghuizen sinds 1875 opgenomen.

Deze index is tussen 1950 en 2021 gestegen met gemiddeld 8,5 procent per jaar. Dat is vergelijkbaar met het rendement op aandelen.

Hierbij moet wel worden opgemerkt dat dit het topsegment van de kunstmarkt betreft, dat voor de meeste particuliere beleggers onbereikbaar is. Het is de vraag of deze hoge rendementen ook in het lagere segment haalbaar zijn; zeker gezien het feit dat de vermogensongelijkheid steeds verder toeneemt.

Daarnaast moet je je realiseren dat er in een index grote onderlinge verschillen in rendement zijn. Net zoals de AEX een bonte verzameling is van beurskneusjes en publiekslievelingen, zijn er ook in kunstindexen werken te vinden die met verlies zijn verkocht en werken die in de loop van de tijd vele malen over de kop zijn gegaan. Je kunt dus geluk óf pech hebben.

Dit zijn de nadelen van beleggen in kunst

Kunst mag dan wel aardig bestand zijn tegen inflatie, maar recessieproof is het allerminst. Zo is de Mei Moses Fine Art-index in 2009, toen de kredietcrisis uitbrak, met maar liefst 23 procent gezakt. In 1991 kelderde de index zelfs met 38,7 procent, omdat sprake was van bubbelvorming. De rendementen kunnen dus behoorlijk grillig zijn.

Verder moet je bedenken dat je potentiële rendement volledig bestaat uit een eventuele winst bij verkoop. Je krijgt geen tussentijds rendement uitgekeerd, zoals dividend (bij aandelen), rente (bij obligaties) of huur (bij vastgoed). Het is dus geen belegging om inkomen mee te genereren.

Daar staat wel tegenover dat je er, zolang je het niet verkoopt, dagelijks van kunt genieten, als het aan je muur hangt of op een sokkel staat. Een esthetisch rendement dus. Maar dat is niet te kwantificeren.

Een ander nadeel is dat het lastig is om de waarde van een kunstwerk te bepalen. Bij een aandeel kun je kijken naar harde cijfers, zoals omzet, winst en eventuele schulden. Bij een kunstwerk is het letterlijk ‘wat een gek ervoor geeft’. Dat maakt je rendement onzeker. De kans dat je een voordelig werk op de kop tikt van een kunstenaar die op het punt staat om door te breken, is natuurlijk niet bijster groot.

Om het risico te verlagen kun je wel kijken wat vergelijkbare kunstwerken van deze kunstenaar in het verleden hebben opgebracht. Maar elk kunstwerk is weer anders: er kunnen verschillen zijn in formaat, gebruikte materialen, oplage en kwaliteit. Niet elk werk van Corneille of Herman Brood levert evenveel op.

Houd er ook rekening mee dat je kosten moet maken, die van je rendement afgaan, zoals veilingkosten, verzekeringspremie, verzendkosten bij een veiling en taxatiekosten. Je moet het kunstwerk ook goed onderhouden en beschermen tegen zaken als zonlicht of een te hoge luchtvochtigheid.

Een ander minpunt is dat kunstwerken minder liquide zijn dan bijvoorbeeld aandelen of Nederlandse staatsobligaties. Je kunt er niet op stel en sprong van af.

Hoe zit het fiscaal?

Koop je een kunstwerk uitsluitend om ervan te genieten, dan hoef je hierover geen vermogensbelasting te betalen in box 3. Maar geldt een kunstwerk ‘vooral als belegging’, dan moet dat wel.

Het woordje ‘vooral’ biedt ruimte voor discussie, en dat kan in je voordeel werken. Aangezien de bewijslast bij de Belastingdienst ligt, is het voor de fiscus in de praktijk lastig om over de waarde van een kunstvoorwerp belasting te innen. Want stel dat je een schilderij na tien jaar weer van de hand doet, geldt het dan hoofdzakelijk als belegging of niet?

Waarop moet ik letten als ik in kunst wil beleggen?

Beleggen in kunst was voorheen voorbehouden aan de elite, maar inmiddels kunnen ook kunstliefhebbers met een kleine portemonnee zich op deze markt begeven. High end veilinghuizen als Christie’s en Sotheby’s zijn voor gewone stervelingen vaak onbereikbaar. Maar bij diverse galerieën en op platforms als Catawiki en Kunstveiling.nl zijn ook kunstwerken te vinden van veelbelovende of reeds gevestigde kunstenaars.

Kunst die via een gespecialiseerde veiling wordt verkocht, is vaak wat duurder dan bij een lokale veiling. Maar daar is ook veel kennis aanwezig en de werken zijn getaxeerd.

Zorg er wel voor dat je je goed in de materie verdiept, om te voorkomen dat je een kat in de zak koopt. Lees de omschrijving van een kunstwerk goed. Zorg dat je wat af weet van de stijl, de tijd waarin het kunstwerk is gemaakt en de kunstenaar. Hangt er bijvoorbeeld al werk van deze kunstenaar in musea? Exposeert hij of zij bij gerenommeerde galerieën? Welke prijzen werden er bij eerdere veilingen voor vergelijkbare kunstwerken neergeteld? En wat zijn de bijkomende kosten?

Bezoek als het even kan kijkdagen, zodat je het werk ook kunt zien. Gaat je voorkeur uit naar een digitale veiling, lees dan de omschrijving heel goed door.

Ga je bieden op een veiling, houd dan vast aan het maximumbedrag dat je voor jezelf in gedachten had, en laat je niet verleiden om daar overheen te gaan.

Ook is het van belang dat je realistische verwachtingen hebt. Verwacht niet op korte termijn rendement. Sowieso is het de vraag of je er onder de streep wat aan overhoudt. Er is immers ook veel kunst in omloop die je niet aan de straatstenen kwijt kunt.

Daarom is dit misschien wel het belangrijkste advies: koop vooral wat je mooi vindt. Kijkplezier is de enige garantie bij een kunstbelegging.

Lees meer over beleggen in kunst:

• Kunst kan als belegging bescherming bieden tegen inflatie: 4 tips en 7 opkomende kunstenaars
• 12 beleggingen die je vermogen kunnen beschermen tegen een oplopende inflatie: van goud tot whisky en kunst
• Kunst levert minder op dan beleggen in aandelen